आज २३ मार्च २०२५ पाच वर्षांपूर्वी याच दिवशी संपूर्ण भारतात लॉकडाऊन लागू करण्यात आला होता. २०२० हे वर्ष संपूर्ण मानवजातीसाठी संकटमय ठरले. कोरोना विषाणूच्या प्रादुर्भावाने संपूर्ण जगाला हादरवून सोडले. हजारो किलोमीटर लांब चीनच्या वुहान शहरातून सुरू झालेल्या या विषाणूने काही महिन्यांतच अख्ख्या जगाला आपल्या विळख्यात घेतले. भारताने २२ मार्च रोजी "जनता कर्फ्यू"चा प्रयोग केला आणि त्यानंतर २३ मार्चला संपूर्ण देश लॉकडाऊन करण्यात आला. हा निर्णय घेताना सरकारसमोर आरोग्य व्यवस्थेचे अपुरे साधनसंपत्ती आणि संसर्गाची वाढती गती ही दोन मोठी आव्हाने होती. या लॉकडाऊनने प्रत्येकाच्या आयुष्यात मोठा बदल घडवून आणला.
कोरोनाचा फटका सर्वच क्षेत्रांना बसला. उद्योगधंदे बंद पडले, लाखो लोक बेरोजगार झाले. स्थलांतरित मजुरांसाठी ही परिस्थिती विशेषतः कठीण होती. हातावर पोट असणाऱ्या मजुरांना आपल्या गावी परतण्यासाठी शेकडो किलोमीटर पायपीट करावी लागली. काहींना सरकारच्या मदतीने, काहींना समाजसेवकांच्या प्रयत्नाने गावी जाता आले. पण अनेकजण प्रवासातच उपासमारीने, उन्हामुळे किंवा अपघातांमुळे दगावले. या काळात लॉकडाऊनमुळे लोक घरात अडकले. प्रवास, पर्यटन, सिनेमा, हॉटेल व्यवसाय ठप्प झाला. शाळा, महाविद्यालये ऑनलाइन शिक्षणावर अवलंबून राहिली. विद्यार्थी, शिक्षक, पालक सर्वांनाच या नवीन प्रणालीशी जुळवून घ्यावे लागले.
या कठीण काळात डॉक्टर्स, परिचारिका, मेडिकल स्टाफ हे खरे योद्धा ठरले. त्यांनी स्वतःचा जीव धोक्यात घालून रुग्णांची सेवा केली. अनेक डॉक्टर्स आणि आरोग्यसेवक स्वतः कोरोनामुळे मृत्युमुखी पडले. पोलिस प्रशासनाने लोकांना घरात ठेवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रयत्न केले. काही ठिकाणी त्यांनी कठोर उपाययोजना केल्या, काही वेळा लोकांचा विरोधही सहन करावा लागला. पण त्यांचे ध्येय एकच होते – संसर्ग रोखणे. सफाई कर्मचारी, नगरपालिका कर्मचारी यांनी शहर स्वच्छ ठेवण्यासाठी अहोरात्र मेहनत घेतली.
या काळात समाजसेवक आणि दानशूर व्यक्तींनी मोठे योगदान दिले. अनेकांनी ऑक्सिजन सिलिंडर, औषधे, अन्नदान, आर्थिक मदत दिली. गरजू लोकांना अन्न मिळावे म्हणून अनेक स्वयंसेवी संस्था रस्त्यावर उतरल्या. काही सामाजिक संघटनांनी स्थलांतरित मजुरांना त्यांच्या गावी पोहोचवण्याचे काम केले. राजकीय, सामाजिक, धार्मिक संस्थांनी एकत्र येऊन लोकांची मदत केली.
लॉकडाऊनमुळे मानसिक आरोग्यावरही परिणाम झाला. अनेकांना नैराश्य आले, काहींनी आत्महत्या केल्या. घरगुती हिंसाचार वाढला. सतत घरात राहण्यामुळे लोकांना मानसिक तणाव जाणवू लागला. कामधंदे ठप्प असल्याने अनेकांवर आर्थिक संकट कोसळले. अशा परिस्थितीत काही लोकांनी योगसाधना, ध्यानधारणा, सकारात्मक विचारांचा स्वीकार केला.
या काळाने आपल्याला खूप शिकवले. आरोग्य सेवा सक्षम असणे किती महत्त्वाचे आहे, हे या संकटाने अधोरेखित केले. स्वच्छता, वैयक्तिक आरोग्य, रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणे याचे महत्त्व लोकांना कळले. तंत्रज्ञानाच्या मदतीने किती गोष्टी ऑनलाइन करता येतात हे समजले. पण त्याचवेळी, माणसाने माणसाशी संवाद ठेवणे किती आवश्यक आहे हेही जाणवले.
आज, २३ मार्च २०२५ रोजी आपण त्या काळाच्या आठवणींना उजाळा देत आहोत. आपण यातून काही शिकलो का? आपण भविष्यात अशी परिस्थिती टाळण्यासाठी काय करू शकतो? सरकार, समाज आणि व्यक्तीगत पातळीवर आपण किती तयार आहोत? या प्रश्नांचा विचार करणे गरजेचे आहे.
या कठीण काळात स्वतःच्या जीवाची पर्वा न करता कार्य करणाऱ्या डॉक्टर्स, मेडिकल टीम, पोलिस, सफाई कर्मचारी, वाहतूक कर्मचारी, समाजसेवक आणि अन्य योद्ध्यांचे मनःपूर्वक आभार. तसेच, या महामारीत जीव गमावलेल्या आत्म्यांना श्रद्धांजली! आपण ज्या दिवशी लॉकडाऊनच्या काळातून बाहेर आलो, तो दिवस केवळ एक आठवण नाही, तर एक शिकवण आहे – माणुसकी, सहकार्य, आणि परिस्थितीशी जुळवून घेण्याची ताकद हीच आपली खरी संपत्ती आहे.
त्या सर्व योद्ध्यांना मानाचा मुजरा, आणि त्या काळात हरवलेल्या आत्म्यांना विनम्र श्रद्धांजली!
खबरें और भी हैं
